Kada se prije otprilike pet godina doselio iz Austrije, nepoznati biznismen Ivica Tončev se začuđujućom brzinom pozicionirao kao jedan od utjecajnijih ljudi u Srbiji. Danas je savjetnik za nacionalnu bezbjednost premijera Ivice Dačića koji je istovremeno i ministar policije i predsjednik Socijalističke partije Srbije (SPS). Ivica Tončev je u politiku ušao kao menadžer SPS-a, zatim je Stranku zastupao u Skupštini, a potom je, prije položaja na kojem je sada, postao savjetnik za evropske integracije Ivici Dačiću, kao zamjeniku predsjednika Vlade.
Tončev je u SPS-u, prema sajtu Stranke, član Komisije za materijalno-finansijska pitanja koja kontroliše finansije partije.
Tončev je u Skupštini Srbije bio i član dva skupštinska odbora—Odbora za dijasporu i Srbe u regionu i Odbora za privredu, regionalni razvoj, trgovinu, turizam i energetiku. Agencija za borbu protiv korupcije je prije dvije nedjelje zatražila od njega da ili izađe iz Skupštine, ili podnese ostavku na poziciju savjetnika, jer su funkcije nespojive i predstavljaju sukob interesa. Izabrao je da napusti Skupštinu.
Nedavno je imenovan i na prestižnu funkciju jednog od tri potpredsjednika Fudbalskog kluba Crvena zvezda. Klub je u javnom vlasništvu, a nakon niza skandala i katastrofalnih poslovnih odluka našao se na ivici bankrota.
Nije jasno kako je Tončevu pošlo za rukom da postane važna osoba u javnoj sferi Srbije.
Istraživanje Centra za istraživačko novinarstvo Srbije (CINS) i novinarske mreže Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) pokazuje da je Tončev rukovodio kompanijom čiji je vlasnik bio Branislav Šaranović, misteriozna, ali utjecajna ličnost u kriminalnom miljeu. Šaranović je porijeklom iz Crne Gore i nakon što je zbog iznude u Njemačkoj osuđen na osam i po godina zatvora, iz kojeg je spektakularno pobjegao, u Srbiji je držao kockarnice. Ubijen je u Beogradu 2009. godine. Tončev je, naime, Šaranoviću 2006. godine prodao svoju firmu Tončev GmbH sa sjedištem u Beču, ali je ostao na poziciji direktora. Čak i nakon atentata na Šaranovića Tončev je do danas nastavio upravljati beogradskim predstavništvom firme.
Bečka veza
Pojedinosti o poslovima Ivice Tončeva u Austriji do sada su bile nepoznate široj javnosti. Dok Tončev voli da se u medijima prikazuje kao uspješan poslovni čovjek, javnost nije obaviještena o tome kako je zaradio novac, šta su, zapravo, bili njegovi poslovi ili kakvo je njegovo obrazovanje i gdje ga je stekao. Na internetskoj prezentaciji Skupštine Srbije u njegovoj biografiji nema podataka o obrazovanju. Sve što je navedeno je riječ „menadžer“. Nerado otkriva i ostale osnovne informacije, koje su obično poznate kada se radi o tako utjecajnim osobama.
CINS i OCCRP su otkrili da je u septembru 2003. godine u Beču Ivica Tončev potpisao ugovor o osnivanju firme I.S.K. Immobilien-Bau-Handels GmbH. Iz dokumentacije austrijskog registra poslovnih subjekata vidi se da je njegov ortak u firmi bio albanski biznismen Skender Januzi. Zajedno su uplatili osnivački kapital od 35.000 eura, a Januzijeva supruga Edit je navedena kao lice ovlašteno za zastupanje firme.
Porodica Januzi je, također, vlasnik firme Januzi GmbH. Na njihovoj internetskoj stranici je navedeno da se ova firma bavi prodajom nekretnina i izgradnjom stambeno-poslovnih objekata.
Skender Januzi je potvrdio za CINS i OCCRP da je sa Tončevim osnovao firmu i da su dobri prijatelji: „Znam ga, sigurno, preko dvadeset godina. Onda smo osnovali firmu“.
Januzi nije želio da odgovara na pitanja o zajedničkoj firmi, ali je za Tončeva imao samo riječi hvale: „On je jedan vrlo korektan čovjek. Kada nešto obeća, svoju riječ održi. Radio sam sa njim i pokazao se kao korektan, dobar biznismen. Ja sam Albanac, on je Srbin, ali to nije pravilo problem. Raduje me što sam s njim proveo tako lijep period“.
Saradnja između Tončeva i Januzija, međutim, nije dugo trajala. Januzi je napustio firmu u januaru 2004. godine, manje od četiri mjeseca nakon osnivanja. „Htjeli smo raditi jedan veliki objekat, ali taj posao nismo dobili i mi (Januzi i njegova supruga, prim. red.) više nismo htjeli biti u toj firmi,“ kaže Januzi.
Tončev je preuzeo rukovođenje i cjelokupno vlasništvo, a naziv firme je promijenio u Toncev Immobilien-Bau-Handels GmbH. Nejasno je čime se firma bavila.
Dvije i po godine kasnije, međutim, Tončev je ušao u ortakluk sa Branislavom Šaranovićem, kontroverznim Crnogorcem koji je u to vrijeme bio vlasnik lanca kazina u Srbiji.
Policajci, kriminalci i novinari koji su Šaranovića poznavali opisuju ga kao mafijaškog bosa. Dokumentacija o njegovoj kriminalnoj aktivnosti seže do osamdesetih godina prošlog vijeka i mediji u Srbiji su ga nakon njegovog ubistva povezivali sa članovima različitih kriminalnih grupa. Njegov brat Slobodan je osporio tvrdnje medija o ovim kriminalnim vezama.
Prema dokumentima koje smo dobili iz njemačkog zatvora, Branislav Šaranović je bio uhapšen pod optužbom za iznudu i osuđen na osam i po godina. Njemački magazin Špigl (Der Spiegel) je u to vrijeme objavio da je Šaranović, nakon što je poslat na odsluženje kazne, uspio pobjeći tako što su njegovi saradnici eksplozivom raznijeli čelična vrata zatvora. Njemačke vlasti su za CINS i OCCRP potvrdile njegovo bjekstvo.
Novinari OCCRP-a i CINS-a su pronašli Šaranovićevo ime i u policijskoj bilješci o takozvanoj grupi “Amerika”, kriminalnoj organizaciji koja je decenijama bila jedna od karika u međunarodnom švercu droge, povezanoj sa nizom ubistava. Policijski dokument iz 2001. godine, koji se poziva na svjedočenje jednog od članova grupe čiji je identitet policija zaštitila pseudonimom „Srećko“, kao „prijatelja Brane Šaranovića“ pominje vođu bande Voju Rajičevića, poznatog i kao Voja Amerikanac. „Srećko“ je opisao dan kada su članovi grupe posjetili Šaranovićev kazino u beogradskom Hotelu Slavija i “ostavili oružje na pultu“. „Srećko“ je ubijen dvije godine nakon svjedočenja, a Voji Amerikancu se u međuvremenu izgubio svaki trag.
Šaranović je bio dobro poznat domaćoj policiji, ali izgleda da tokom posljednje decenije života nije bio uključen u kriminalne aktivnosti širih razmjera. Bavio se biznisom, uključujući i kazina, ne privlačeći pažnju na sebe. Izvori iz policije i poznavaoci podzemlja opisivali su ga kao čovjeka koji uživa poštovanje u kriminalnom miljeu. Predstavljao je neku vrstu „kuma“ kojem su se kriminalci i drugi obraćali za savjet i veze.
Na kraju su mu neke od tih veza, izgleda, i došle glave. U oktobru 2009. godine Šaranovića su u gangsterskom maniru nepoznati napadači izrešetali ispred njegove zgrade. Ubistvo je do danas ostalo nerasvijetljeno. Brat Slobodan, koji se godinama trudi da skine ljagu sa bratovljevog imena, postavio je u izlog svoje mjenjačnice u Beogradu poruku koja počinje ovako: “Zaklinjem se svojom čašću i imenom da ću direktnim izvršiocima ubistva moga brata Branislava ne samo oprostiti nego, evo, ovako javno garantovati svojom glavom i životima moje uže porodice da ih neću prijaviti policiji niti progoniti na bilo koji drugi način, ukoliko se odluče da mi povjere tačnu i provjerljivu informaciju: ko ih je prvi kontaktirao, na koji način su angažovani, ko ih je isplatio, ko je pravi nalogodavac tog posla, odnosno u čije ime i za čiji račun su to uradili! Garancija se odnosi, također, i na moje čvrsto obećanje da će im za opisanu informaciju biti isplaćena novčana nagrada u iznosu od 6 (šest) cifara u eurima“.
Poslovna mreža
Više od decenije nakon bijega iz Njemačke Šaranović je izgradio mrežu firmi u Srbiji i Austriji.
U 2001. godini otkupio je vlasništvo nad beogradskom kompanijom G.P. Stib Holding od kompanije Kin Stib, sa sjedištem u Kinšasi, prijestonici Demokratske Republike Kongo. Njen vlasnik je bio Žorž Jablan (zvanično promijenio ime, zvao se Đorđe), kontroverzni biznismen crnogorskog porijekla sa francuskim državljanstvom, a kompanija je upravljala kazinom „Playboy“ u Kinšasi i još jednim u Beogradu, u Hotelu Interkontinental. Jablan, za koga se sumnjalo da ima kriminalnu prošlost, ubijen je krajem 1998. godine u Češkoj.
U Srbiji je Šaranović bio vlasnik firme Fil-Šar koja je upravljala radom kockarnica u Beogradu, Kruševcu i Aleksandrovcu. Vođenje kockarnica u Srbiji je vrlo rizičan posao i njihovi vlasnici su u većini slučajeva velike međunarodne kompanije, kriminalci ili biznismeni sa beskompromisnom reputacijom koja im omogućava da drže organizovane kriminalne grupe na odstojanju.
Početak partnerstva
Šaranović je 2006. godine od Tončeva kupio njegovu bečku kompaniju i nazvao je po svom srpskom preduzeću – Fil-Šar.
Dokumentacija pokazuje da i nakon toga na čelu kompanije ostaje Tončev u svojstvu direktora, iako je svoj osnivački udio prodao Šaranoviću. Tončev je ostao direktor Šaranovićeve kompanije do 6. augusta 2009. godine, odnosno dva mjeseca prije nego što je vlasnik ubijen. Dokumentacija kompanije pokazuje da je Šaranovićeva porodica naslijedila vlasništvo nad kompanijom, ali Tončev još uvijek zvanično upravlja predstavništvom Fil-Šara u Beogradu.
Prema osnivačkim aktima beogradskog predstavništva Fil-Šara, ono ima tri zaposlena, bavi se ispitivanjem tržišta u Srbiji i nastupa kao posrednik između srpskih firmi i bečke centrale.
Nepostojeće kancelarije
Nejasno je kakav biznis je Tončev, uopće, prodao Šaranoviću.
Iako je bila registrovana kao građevinska kompanija, novinari OCCRP-a i CINS-a ni nakon pretrage poslovnih registara, interneta i ličnog uvida u lokacije na kojoj je firma bila prijavljena nisu pronašli nikakav trag o tome da se kompanija ikada bavila svojom djelatnošću.
Prema podacima iz poslovnih registara i zemljišnih knjiga, kompanija je četiri puta mijenjala sjedište. CINS i OCCRP nisu uspjeli pronaći nikakav dokaz da su kancelarije kompanije stvarno i postojale.
Novinari su posjetili prvobitnu adresu kompanije koju su osnovali Tončev i Januzi. Ako je ikada tu radila, nalazila se u zapuštenoj zgradi u vlasništvu druge Januzijeve kompanije u ulici Gudrunstrasse u Beču, u dijelu grada koji je, uglavnom, nastanjen Turcima i stanovnicima sa područja bivše Jugoslavije. Kada su ušli u bivše „kancelarije“ Tončevljeve firme na prvom spratu, obreli su se u mračnom prostoru sa šupama stanara zgrade. U kavezima su se nalazile privatne stvari. Komšije su novinarima rekle da ne znaju da je ijedna firma ikada bila smještena u te prostorije.
Kada je Januzi napustio firmu, Tončev je preselio njeno sjedište u svoj stan na drugom kraju grada.
Kompanija je ponovo promijenila sjedište, nakon što je Tončev postao ortak sa Šaranovićem, pa zatim još jednom. Na obje lokacije su stanovi za iznajmljivanje u vlasništvu Austrijanaca, a komšije su govorile da su iznajmljeni osobama porijeklom iz Jugoslavije. Prema njihovim saznanjima, nijedna kompanija nikada nije bila na toj adresi.
Novinari OCCRP-a i CINS-a su temeljno pretražili internetske stranice i austrijske poslovne registre, ali nisu pronašli bilo kakav trag poslovne aktivnosti ove firme tokom perioda od sedam godina.
Skriveni izvor novca za srpske kockarnice
Tek pretragom arhiva srpskih sudova novinari CINS-a i OCCRP-a su pronašli trag poslovanja bečkog Fil-Šara, ali ne u Austriji, već sa kockarnicom u Hotelu Slavija u Beogradu.
Taj kazino, jedan od najčuvenijih u Beogradu, bio je u Šaranovićevom vlasništvu.
Dokumentacija Privrednog suda u Beogradu pokazuje da je bečki Fil-Šar tužio Srbiju i Hotel 2008. godine zato što Slavija nije prikupila sve potrebne dozvole kako bi kazino mogao nastaviti sa radom.
Sudski dokumenti objašnjavaju kako je Fil-Šar ušao u partnerski odnos sa hotelom u državnom vlasništvu. Slavija je nudila prostor, a Fil-Šar je nabavio kockarske aparate, investirao još 300.000 dolara kao obezbjeđenje fonda za isplate dobitaka te upravljao kazinom. Bez obzira na sve, Fil-Šaru je uskraćena „dozvola za priređivanje igara na sreću“, nakon čega je firma tužila državu, tražeći devet miliona eura odštete. Sud je presudio u korist države. Na ovu odluku se kompanija žalila.
Uoči objavljivanja teksta novinari OCCRP-a i CINS-a su uporno pokušavali dobiti komentar od Dačićevog savjetnika Tončeva. Javljali su se sekretarica i vozač koji je rekao da je Tončev u Americi, gdje je i premijer Dačić, i da će mu prenijeti pitanja na koja odgovor nije stigao.
Ova veza nameće ozbiljna pitanja o utjecaju organizovanog kriminala na političku scenu u Srbiji. Osim navedenog u uvodu ovog teksta, raniji tekstovi CINS-a i OCCRP-a su otkrili da je u centrali SPS-a postojao noćni klub među čijim vlasnicima su se nalazila i braća Šarić.
